نوروپاتی دیابتی چیست و بهترین روش درمان قطعی آن کدام است ؟

نوروپاتی دیابتی، آسیب عصبی ناشی از دیابت، بلای جان بسیاری از بیماران دیابتی است. این عارضه که اغلب بی‌سروصدا پیشرفت می‌کند، می‌تواند کیفیت زندگی را به شدت کاهش دهد.

آمارها هشداردهنده است: از هر دو بیمار دیابتی، یک نفر با نوروپاتی دست و پنجه نرم می‌کند. علائمی مانند بی‌حسی، سوزش و درد در دست‌ها و پاها، نشانه‌های اولیه این عارضه هستند.

خطر جدی است. زخم‌های بی‌درد پا می‌توانند به عفونت‌های شدید و حتی قطع عضو منجر شوند. اما خبر خوب اینکه با کنترل دقیق قند خون، می‌توان از پیشرفت نوروپاتی جلوگیری کرد.

نوروپاتی دیابتی چیست ؟

نوروپاتی دیابتی (diabetic-neuropathy)نوعی آسیب عصبی است که در صورت داشتن دیابت ممکن است رخ دهد. قند خون بالا (گلوکز) می‌تواند به اعصاب سراسر بدن آسیب برساند. نوروپاتی دیابتی اغلب اعصاب پاها و کف پاها را دچار آسیب می‌کند.

بسته به اعصابی که تحت تأثیر قرار گرفته‌اند، علائم نوروپاتی دیابتی شامل درد و بی‌حسی در پاها، کف پاها و دست‌ها می‌شود. این بیماری همچنین می‌تواند مشکلاتی در سیستم گوارشی، دستگاه ادراری، عروق خونی و قلب ایجاد کند. برخی افراد علائم خفیفی دارند، اما برای دیگران، نوروپاتی دیابتی می‌تواند بسیار دردناک و ناتوان‌کننده باشد.

نوروپاتی دیابتی یک عارضه جدی دیابت است که ممکن است تا 50 درصد از افراد مبتلا به دیابت را تحت تأثیر قرار دهد. با این حال، می‌توان با مدیریت مداوم قند خون و سبک زندگی سالم، از بروز نوروپاتی دیابتی پیشگیری کرد یا پیشرفت آن را کند نمود.

علائم مهم نوروپاتی کدام است ؟

چهار نوع اصلی از نوروپاتی دیابتی وجود دارد. ممکن است یک نوع یا بیش از یک نوع نوروپاتی داشته باشید.

علائم شما به نوع نوروپاتی و اعصابی که تحت تأثیر قرار گرفته‌اند بستگی دارد. معمولاً علائم به تدریج توسعه می‌یابند. ممکن است تا زمانی که آسیب عصبی قابل توجهی رخ نداده باشد، متوجه نشوید که چیزی اشتباه است.

مقاله مرتبط: آشنایی با کلینیک زخم

نوروپاتی محیطی(بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن دست و پا)

این نوع نوروپاتی ممکن است به عنوان نوروپاتی محیطی متقارن دیستال نیز شناخته شود. این شایع‌ترین نوع نوروپاتی دیابتی است. ابتدا پاها و ساق‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و سپس دست‌ها و بازوها را درگیر می‌کند. علائم و نشانه‌های نوروپاتی محیطی اغلب در شب بدتر می‌شوند و ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• بی‌حسی یا کاهش توانایی در احساس درد یا تغییرات دما
• احساس سوزن‌سوزن شدن یا سوزش
• دردهای تیز یا گرفتگی عضلات
• ضعف عضلانی
• حساسیت شدید به لمس – برای برخی افراد، حتی وزن یک ملحفه می‌تواند دردناک باشد
• مشکلات جدی پا مانند زخم‌ها، عفونت‌ها و آسیب‌های استخوانی و مفصلی

مقاله ویژه : درمان زخم دیابتی

نوروپاتی خودمختار

سیستم عصبی خودمختار فشار خون، ضربان قلب، تعریق، چشم‌ها، مثانه، دستگاه گوارش و اندام‌های جنسی را کنترل می‌کند. دیابت می‌تواند اعصاب هر یک از این نواحی را تحت تأثیر قرار دهد و ممکن است علائم و نشانه‌هایی ایجاد کند که شامل موارد زیر است:

• عدم آگاهی از پایین بودن سطح قند خون (عدم آگاهی از هیپوگلیسمی)
• افت فشار خون هنگام بلند شدن از حالت نشسته یا خوابیده که ممکن است باعث سرگیجه یا غش شود (افت فشار خون وضعیتی)
• مشکلات مثانه یا روده
• تخلیه آهسته معده (گاستروپارزی)، که باعث تهوع، استفراغ، احساس سیری و کاهش اشتها می‌شود
• دشواری در بلع
• تغییر در نحوه تنظیم چشم‌ها از نور به تاریکی یا از دور به نزدیک
• افزایش یا کاهش تعریق
• مشکلات در پاسخ جنسی، مانند خشکی واژن در زنان و اختلال نعوظ در مردان

نوروپاتی پروگزیمال (پلی‌رادیکولوپاتی دیابتی)

این نوع نوروپاتی اغلب اعصاب ران‌ها، باسن یا پاها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین می‌تواند ناحیه شکم و سینه را درگیر کند. علائم معمولاً در یک طرف بدن هستند اما ممکن است به طرف دیگر نیز گسترش یابند. نوروپاتی پروگزیمال ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درد شدید در باسن، لگن یا ران
• ضعف و تحلیل رفتن عضلات ران
• مشکل در بلند شدن از حالت نشسته
• درد در دیواره سینه یا شکم

مقاله مرتبط: زحم بستر چیست و چگونه درمان میشود؟

مونونوروپاتی (نوروپاتی موضعی)

مونونوروپاتی به آسیب به یک عصب خاص اشاره دارد. این عصب ممکن است در صورت، تنه، بازو یا پا قرار داشته باشد. مونونوروپاتی ممکن است به موارد زیر منجر شود:

• مشکل در تمرکز یا دید دوگانه
• فلج در یک طرف صورت
• بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن در دست یا انگشتان
• ضعف در دست که ممکن است منجر به افتادن اشیا شود
• درد در ساق پا یا کف پا
• ضعفی که باعث مشکل در بالا بردن قسمت جلوی پا می‌شود (افتادگی پا)
• درد در جلوی ران

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم

در صورتی که موارد زیر را دارید، با ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی خود تماس بگیرید و وقت بگیرید:

• یک بریدگی یا زخم روی پای شما که عفونت کرده یا خوب نمی‌شود
• احساس سوزش، سوزن‌سوزن شدن، ضعف یا درد در دست‌ها یا پاها که در فعالیت‌های روزانه یا خواب شما اختلال ایجاد می‌کند
• تغییرات در گوارش، ادرار یا عملکرد جنسی
• سرگیجه و غش

انجمن دیابت آمریکا (ADA) توصیه می‌کند که غربالگری برای نوروپاتی دیابتی بلافاصله پس از تشخیص دیابت نوع ۲ یا پنج سال پس از تشخیص دیابت نوع ۱ آغاز شود. پس از آن، غربالگری سالی یک بار توصیه می‌شود.

علت دقیق نوروپاتی چیست ؟

علت دقیق هر نوع نوروپاتی ناشناخته است. محققان بر این باورند که در طول زمان، قند خون کنترل نشده و بالا به اعصاب آسیب می‌رساند و توانایی آن‌ها در ارسال سیگنال‌ها را مختل می‌کند که منجر به نوروپاتی دیابتی می‌شود. قند خون بالا همچنین دیواره‌های رگ‌های خونی کوچک (مویرگ‌ها) که به اعصاب اکسیژن و مواد مغذی می‌رسانند را تضعیف می‌کند.

عوامل خطر احتمال آسیب عصبی

هر فردی که دیابت داشته باشد، ممکن است دچار نوروپاتی شود. اما این عوامل خطر احتمال آسیب عصبی را بیشتر می‌کنند:

• کنترل ضعیف قند خون: قند خون کنترل نشده خطر هر عارضه دیابت، از جمله آسیب عصبی، را افزایش می‌دهد.
• سابقه دیابت: هرچه مدت زمان بیشتری از ابتلا به دیابت گذشته باشد، خطر نوروپاتی دیابتی بیشتر می‌شود، به ویژه اگر قند خون به خوبی کنترل نشود.
• بیماری کلیوی: دیابت می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند. آسیب کلیوی باعث ورود سموم به خون می‌شود که می‌تواند منجر به آسیب عصبی شود.
• اضافه وزن: داشتن شاخص توده بدنی (BMI) برابر یا بیشتر از 25 ممکن است خطر نوروپاتی دیابتی را افزایش دهد.
• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن باعث تنگی و سخت شدن رگ‌های خونی می‌شود و جریان خون به پاها و کف پاها را کاهش می‌دهد. این امر بهبودی زخم‌ها را دشوارتر کرده و به اعصاب محیطی آسیب می‌زند.

عوارض جدی و خطرناک نوروپاتی دیابتی

• عدم آگاهی از هیپوگلیسمی: سطح قند خون زیر 70 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) یا 3.9 میلی‌مول در لیتر (mmol/L) معمولاً باعث لرزش، تعریق و ضربان قلب سریع می‌شود. اما افرادی که دچار نوروپاتی خودمختار هستند، ممکن است این نشانه‌های هشداردهنده را تجربه نکنند.
• از دست دادن انگشت پا، پا یا ساق: آسیب به اعصاب می‌تواند باعث از دست رفتن حس در پاها شود، بنابراین حتی بریدگی‌های کوچک می‌توانند به زخم‌ها یا زخم‌های بزرگ‌تر تبدیل شوند بدون اینکه متوجه شوند. در موارد شدید، عفونت می‌تواند به استخوان گسترش یابد یا منجر به مرگ بافت شود و ممکن است نیاز به قطع (آمپوتاسیون) انگشت پا، پا یا حتی قسمتی از ساق باشد.
• عفونت‌های دستگاه ادراری و بی‌اختیاری ادرار: اگر اعصابی که مثانه را کنترل می‌کنند آسیب ببینند، مثانه ممکن است به طور کامل تخلیه نشود. باکتری‌ها می‌توانند در مثانه و کلیه‌ها جمع شوند و باعث عفونت‌های دستگاه ادراری شوند. آسیب به اعصاب همچنین می‌تواند بر توانایی احساس نیاز به ادرار یا کنترل عضلاتی که ادرار را آزاد می‌کنند، تأثیر بگذارد و منجر به نشت (بی‌اختیاری) شود.
• افت شدید فشار خون: آسیب به اعصابی که جریان خون را کنترل می‌کنند می‌تواند بر توانایی بدن در تنظیم فشار خون تأثیر بگذارد. این می‌تواند باعث افت شدید فشار خون هنگام ایستادن پس از نشستن یا خوابیدن شود که ممکن است منجر به سرگیجه و غش شود.
• مشکلات گوارشی: اگر آسیب به اعصاب در دستگاه گوارش رخ دهد، یبوست یا اسهال، یا هر دو ممکن است بروز کند. آسیب عصبی مرتبط با دیابت می‌تواند منجر به گاستروپارزی شود، وضعیتی که در آن معده به آرامی یا اصلاً تخلیه نمی‌شود و این می‌تواند باعث نفخ و سوء هاضمه شود.
• اختلالات جنسی: نوروپاتی خودمختار اغلب اعصابی را که بر اندام‌های جنسی تأثیر می‌گذارند، آسیب می‌زند. مردان ممکن است با اختلال نعوظ مواجه شوند. زنان ممکن است با مشکل در روان‌کاری و برانگیختگی مواجه شوند.
• افزایش یا کاهش تعریق: آسیب به اعصاب می‌تواند نحوه عملکرد غدد عرق را مختل کند و کنترل دمای بدن را به درستی مشکل‌ساز کند.

پیشگیری از نوروپاتی دیابتی

برای جلوگیری یا به تعویق انداختن نوروپاتی دیابتی و عوارض آن، مدیریت دقیق قند خون و مراقبت خوب از پاها ضروری است.

مدیریت قند خون

انجمن دیابت آمریکا (ADA) توصیه می‌کند که افرادی که دیابت دارند، حداقل دو بار در سال آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله (A1C) انجام دهند. این آزمایش میانگین سطح قند خون شما را در ۲ تا ۳ ماه گذشته نشان می‌دهد.

اهداف هموگلوبین گلیکوزیله (A1C) ممکن است نیاز به شخصی‌سازی داشته باشد، اما برای بسیاری از بزرگ‌سالان، ADA توصیه می‌کند که سطح A1C کمتر از 7.0% باشد. اگر سطح قند خون شما بالاتر از هدف شما باشد، ممکن است نیاز به تغییرات در مدیریت روزانه خود داشته باشید، مانند افزودن یا تنظیم داروها، یا تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت بدنی خود.

مراقبت از پاها

مشکلات پا، از جمله زخم‌هایی که خوب نمی‌شوند، زخم‌های باز و حتی نیاز به قطع عضو، عوارض شایعی از نوروپاتی دیابتی هستند. اما با انجام معاینه کامل پاها حداقل سالی یک بار، می‌توانید بسیاری از این مشکلات را پیشگیری کنید. همچنین باید در هر مراجعه به پزشک، پاهایتان را بررسی کرده و در خانه نیز مراقبت مناسبی از پاهای خود داشته باشید.

برای حفظ سلامت پاهای خود، توصیه‌های پزشک را دنبال کنید و برای محافظت از پاها:

• هر روز پاهای خود را بررسی کنید: به دنبال تاول‌ها، بریدگی‌ها، کبودی‌ها، پوست ترک‌خورده و پوسته‌پوسته شده، قرمزی و ورم باشید. از یک آینه استفاده کنید یا از یک دوست یا عضو خانواده بخواهید تا قسمت‌های دشوار دیدن پاهای شما را بررسی کند.
• پاهای خود را تمیز و خشک نگه‌دارید: هر روز پاهای خود را با آب ولرم و صابون ملایم بشویید. از خیس کردن پاها خودداری کنید. پاها و فضای بین انگشتان را به طور کامل خشک کنید.
• پاهای خود را مرطوب کنید: این کار به پیشگیری از ترک‌خوردگی کمک می‌کند. اما از زدن لوسیون بین انگشتان پا خودداری کنید زیرا ممکن است باعث رشد قارچ‌ها شود.
• ناخن‌های پا را با دقت کوتاه کنید: ناخن‌ها را به طور مستقیم برش دهید و لبه‌ها را به آرامی سوهان بزنید تا لبه‌های صاف داشته باشید. اگر نمی‌توانید این کار را خودتان انجام دهید، یک متخصص مشکلات پا (پودیاتریست) می‌تواند به شما کمک کند.
• جوراب‌های تمیز و خشک بپوشید: به دنبال جوراب‌هایی از جنس پنبه یا الیاف رطوبت‌گیر باشید که دارای باندهای تنگ یا درزهای ضخیم نباشند.
• کفش‌های با پد و مناسب بپوشید: از کفش‌های بسته‌انگشت یا دمپایی برای محافظت از پاهای خود استفاده کنید. اطمینان حاصل کنید که کفش‌های شما به درستی اندازه‌گیری شده و به انگشتان شما امکان حرکت می‌دهند. یک متخصص پا می‌تواند به شما آموزش دهد که چگونه کفش‌های مناسب بخرید و مشکلاتی مانند میخچه و پینه را پیشگیری کنید. اگر واجد شرایط مدیکر هستید، برنامه شما ممکن است هزینه حداقل یک جفت کفش در هر سال را پوشش دهد.

 درمان نوروپاتی دیابتی در طب سنتی

در طب سنتی، درمان نوروپاتی دیابتی به روش‌های طبیعی و غیر دارویی تمرکز دارد و شامل روش‌هایی است که به تسکین علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک می‌کند. در اینجا به برخی از روش‌های متداول در طب سنتی برای درمان نوروپاتی دیابتی اشاره می‌کنیم:

1. گیاه‌درمانی

• زردچوبه: زردچوبه به دلیل داشتن کورکومین، که خاصیت ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی دارد، ممکن است به کاهش التهاب و آسیب عصبی کمک کند. می‌توانید از زردچوبه به صورت پودر یا عصاره استفاده کنید.
• زنجبیل: زنجبیل به دلیل ویژگی‌های ضدالتهابی و تسکین‌دهنده درد، ممکن است به کاهش علائم نوروپاتی کمک کند. مصرف زنجبیل به صورت چای یا مکمل‌های عصاره‌ای توصیه می‌شود.
• بابونه: بابونه دارای خواص آرام‌بخش و ضدالتهابی است که می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند. می‌توانید از دمنوش بابونه استفاده کنید.

2. رژیم غذایی

• رژیم غذایی ضدالتهابی: مصرف مواد غذایی که خاصیت ضدالتهابی دارند، مانند میوه‌ها، سبزیجات، مغزها و دانه‌ها، می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند.
• ویتامین‌ها و مواد معدنی: ویتامین‌های گروه B (مانند B12) و آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند ویتامین C و E به بهبود سلامت عصبی کمک می‌کنند. می‌توانید از منابع غذایی یا مکمل‌ها استفاده کنید.

3. طب فشاری و ماساژ

• ماساژ: ماساژ ملایم و استفاده از روغن‌های گیاهی مانند روغن کنجد یا روغن زیتون می‌تواند به تسکین درد و بهبود جریان خون در ناحیه آسیب‌دیده کمک کند.
• طب فشاری: نقاط فشار خاص بر روی دست‌ها و پاها می‌تواند به تسکین علائم نوروپاتی کمک کند. این نقاط در طب فشاری به نام “نقاط reflex” شناخته می‌شوند.

4. آب‌درمانی

• حمام‌های گرم: حمام‌های گرم با اضافه کردن نمک اپسوم یا عصاره‌های گیاهی می‌تواند به کاهش درد و بهبود گردش خون کمک کند.

5. مدیتیشن و تکنیک‌های آرامش‌بخش

• مدیتیشن و یوگا: تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن و یوگا می‌توانند به کاهش استرس و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند، که به نوبه خود می‌تواند بر روی کاهش علائم نوروپاتی تأثیر بگذارد.

6. مراقبت از پاها

• مراقبت روزانه: مراقبت صحیح از پاها، شامل چک کردن روزانه، نگه‌داری پاها تمیز و خشک، و استفاده از کفش‌های مناسب، می‌تواند از بروز زخم‌ها و عوارض دیگر جلوگیری کند.

نکات مهم:

• قبل از استفاده از هر نوع درمان گیاهی یا تغییر در رژیم غذایی، مشاوره با پزشک یا متخصص طب سنتی ضروری است تا از سازگاری و عدم تداخل با درمان‌های دیگر اطمینان حاصل شود.
• مدیریت قند خون به‌طور مداوم و طبق دستور پزشک مهم‌ترین اقدام برای کنترل نوروپاتی دیابتی است و باید به همراه درمان‌های طب سنتی پیگیری شود.

استفاده از این روش‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش علائم نوروپاتی دیابتی کمک کند، اما همیشه باید تحت نظارت پزشکی قرار داشته باشند.

 درمان نوروپاتی دیابتی درخانه

درمان نوروپاتی دیابتی در خانه می‌تواند شامل مجموعه‌ای از روش‌های طبیعی و سبک زندگی باشد که به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کند. یکی از این روش‌ها، استفاده از گیاهان دارویی مانند زردچوبه و زنجبیل است که به دلیل خاصیت‌های ضدالتهابی و تسکین‌دهنده خود، می‌توانند به کاهش درد و التهاب عصبی کمک کنند. علاوه بر این، رعایت یک رژیم غذایی سالم و متعادل با تمرکز بر مصرف مواد غذایی ضدالتهابی و ویتامین‌ها، به ویژه ویتامین‌های گروه B و آنتی‌اکسیدان‌ها، می‌تواند به بهبود سلامت عصبی کمک کند. مراقبت از پاها نیز جزء مهمی از درمان خانگی است؛ این شامل بررسی روزانه پاها برای زخم‌ها و بریدگی‌ها، حفظ تمیزی و خشکی پاها، و استفاده از کفش‌های مناسب است. همچنین، ماساژ ملایم و استفاده از روغن‌های گیاهی برای کاهش درد و بهبود گردش خون توصیه می‌شود. تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن و یوگا نیز می‌توانند به کاهش استرس و بهبود کلی وضعیت جسمی کمک کنند. با این حال، مهم است که تمامی این اقدامات در کنار نظارت پزشکی و مدیریت دقیق قند خون انجام شوند تا از تداخل یا عوارض جانبی احتمالی جلوگیری شود.

بهترین راه کارهای طبیعی درمان نوروپاتی کدام است ؟

درمان نوروپاتی دیابتی به مجموعه‌ای از روش‌های جامع و چندجانبه نیاز دارد که شامل مدیریت دقیق قند خون، تغییرات در سبک زندگی و استفاده از درمان‌های دارویی و طبیعی است. کنترل قند خون به کمک داروها و تغییرات در رژیم غذایی، یکی از مهم‌ترین اقدامات برای کاهش پیشرفت آسیب عصبی است. مراقبت منظم از پاها، شامل بررسی روزانه و استفاده از کفش‌های مناسب، می‌تواند از بروز زخم‌های عفونی و مشکلات دیگر جلوگیری کند. در کنار این‌ها، استفاده از گیاهان دارویی مانند زردچوبه و زنجبیل، و تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند ماساژ و یوگا به تسکین علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کند. همچنین، درمان‌های دارویی تجویزی برای کنترل درد و دیگر علائم نیز بخشی از پروسه درمانی محسوب می‌شود. تمامی این اقدامات باید تحت نظارت پزشکی و در کنار مدیریت قند خون انجام شوند تا بهترین نتایج حاصل شود.

سوالات رایج